KỸ NĂNG NHẬN DIỆN VÀ PHÒNG CHỐNG LỪA ĐẢO TRỰC TUYẾN

Hiện nay Việt Nam có hơn 70 triệu người sử dụng Internet và trong giai đoạn hiện nay đang đẩy mạng và tăng tốc chuyển đổi số, các đối tượng xấu đã lợi dụng sự bùng nổ về ông nghệ thông tin và những tiện ích mà công nghệ thông tin mang lại (như tương tác qua mạng xã hội Zalo, Facebook, Telegram, vv.... các ứng dụng nhắn tin OTT…) để thực hiện hành vi lừa đảo trực tuyến, chiếm đoạt tài sản có giá trị cao.

Thời gian qua người dân thường xuyên phải đối mặt với vấn nạn lừa đảo qua mạng (lừa đảo trực tuyến). Các đối tượng lừa đảo tìm mọi cách để lợi dụng, khai thác đánh vào điểm yếu nhất của con người bằng thủ đoan tinh vi, đối tượng lừa đảo áp dụng nhiều biện pháp tác động tâm lý để lấy lòng tin và dẫn dắt theo kịch bản. Các hình thức lừa đảo trên mạng liên tục gia tăng không ngừng, từ lừa đảo đánh cắp thông tin cá nhân, lừa đảo tình cảm, lừa đảo đầu tư…. Và mục tiêu cuối cùng của các đối tượng nhắm đến là “đánh cắp tài chính”.

Ngoài những biện pháp kỹ thuật, việc nâng cao nhận thức, cùng với những kỹ năng cơ bản trang bị cho người dân được xem là một trong những biện pháp hàng đầu giúp ngăn chặn các tác động tiêu cực của lừa đảo trực tuyến. Khi người dân nắm vững được các kỹ năng nhận diện và phòng chống lừa đảo trực tuyến thì vấn nạn lừa đảo trực tuyến sẽ được giảm thiểu.

Phòng chống lừa đảo trên không gian mạng không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước mà còn là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Việc tự bảo vệ bản thân trên không gian mạng là một hành trình không ngừng nghỉ, đòi hởi sự cảnh giác và nổ lực liên tục.

Vì vậy mỗi người dân cần nắm được những kiến thức và kỹ năng cần thiết để trở thành một người dùng an toàn trên không gian mạng.

Sau đây là một số kỹ năng nhận biết và phòng chống lừa đảo trực tuyến trên không gian mạng.

I. Kỹ năng nhận biết các đối tượng lừa đảo .

Các đối tượng lừa đảo thường áp dụng các thủ đoạn tâm lý để tiếp cận nạn nhân như: Tự nhận hoặc tự giả mạo là cơ quan công quyền (như công an, viện kiểm soát, cán bộ đang làm việc tại các bộ ngành…) đơn vị cung cấp dịch vụ, các tổ chức ngân hàng, gia đình, bạn bè… để đánh vào nỗi sợ hãi, lòng tham, tình cảm của của người dân….

1. Cách tiếp cận: Đối tượng lừa đảo thường tiếp cận qua các kênh như: Cuộc gọi qua sim; qua tin nhắn; qua mạng xã hội như Facebook; Zalo; Telegram..

2. Phương thức lừa đảo: Đánh cắp thông tin cá nhân bằng cách dẫn dụ đối tượng quét mã QR, hack vào tài khoản mạng xã hội; thao túng tâm lý đối tượng; cài mã độc bằng các ứng dụng giả mạo; cuộc gọi lừa đảo.

3. Cách thức đối tượng lừa đảo thực hiện: Tạo dựng lòng tin; biên soạn kịch bản lừa đảo một cách chi tiết và khéo léo để thao túng tâm lý, đóng nhiều vai nhận vật khác nhau để tạo ra một câu chuyện hoàn hảo; đánh vào lòng tham, sự sợ hãi, tính tò mò và đặc biệt là tình thương, sự thương hại của con người. Chúng đưa ra phận thưởng hoặc cơ hội hiếm có như đầu tư sinh lời cao.

4.Mục đích cuối cùng của đối tượng lừa đảo: đánh cắp tiền từ tài khoản ngân hàng của đối tượng.

II. Ký năng xử lý.

1. Xử lý khi gặp lừa đảo trực tuyến: Chủ động chặn các tin nhắn, cuộc gọi, chặn và báo cáo các tin nhắn có dấu hiệu lừa đảo trên nền tảng mạng xã hội. Đối với các cuộc gọi điện, lưu lại số điện thoại của đối tượng và trình báo với cơ quan công an

2. Xử lý sau khi bị lừa đảo trực tuyến: Không ít trường hợp nạn nhân nhẹ dạ cả tin, làm theo lời dẫn dụ của đối tượng lừa đảo và tự chuyển tiền vào tài khoản của đối tương. Trong trường hợp này nạn nhân cần phải dừng chuyển tiền và tuyệt đối không tiếp tục làm theo lười dẫn dụ của đối tượng lừa đảo; liên hệ ngay trực tiếp với ngân hàng để báo cáo lừa đảo và yêu cầu ngân hàng dừng mọi giao dịch; sao lưu lại lịch sử giao tiếp, giao dịch chuyển khoản nhằm phục phụ cho quá trình điều tra và truy vết đối tượng.

III. Kỹ năng phòng tránh.

Kỹ năng phòng tránh là việc nâng cao nhận thức luôn cảnh giác trước những bất thường trên không gian mạng.

1. Cảnh giác với người lạ kết bạn qua mạng xã hội: cảnh giác với người lạ kết bạn qua mạng xã hội như Zalo; Facebook, Telegram…khi có dấu hiệu khả nghi ngay lập tức không kết bạn và không trả lời.

2. Cảnh giác với những yêu cầu đặt cọc, chuyển khoản: Tuyệt đối không chuyển tiền cho các đối tượng lạ trong mọi trường hợp.

3. Cẩn thận với các yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân: Không chia sẻ thông tin cá nhân hoặc tài chính qua Email, tin nhắn cho đối tượng lạ; bảo vệ trang thông tin cá nhân, tránh chia sẻ quá nhiều thông tin cá nhân trên các nền tảng mạng xã hội. Ẩn hết các thông tin cá nhân như địa chỉ ngày sinh, số điện thoại, không đăng thông tin cá nhân lên mạng xã hội.

4. Sử dụng mật khẩu dài và phức tạp: Đảm bảo mỗi tài khoản trực tuyến sở hữu khẩu nhiều ký tự đặc biệt bao gồm chữ hoa, chữ thường, số. Tránh sử dụng cùng một mật khẩu cho nhiều tài khoản.\

IV. Kỹ năng bảo vệ:

Là việc xây dựng nền tảng kiến thức kiên cố với những nguyên tắc vàng để bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi bị lừa đảo trực tuyến.

Những đối tượng lừa đảothường tạo ra cảm giác cấp bách để chúng có thể vượt qua khả năng nhận định của bạn. Những cuộc gọi , tin nhắn thúc dục phải hành đồng nhanh như thời gian khuyến mãi đã hết, nếu không chuyển tiền bây giờ bạn và người thân phải thực hiện các tố tụng . Trong tình huống này bạn phải dành thời gian suy nghĩ và đặt câu hỏi tìm hiểu kỹ nội dung, thông tin để tránh bị dồn vào tình huống. Không một tổ chức cá nhân hoặc cơ quan nào yêu cầu thanh toán ngay tại chỗ. Vì vậy nếu bạn cảm thấy gia dịch không đáng tin cậy hãy dừng lại vì có thể đây là dấu hiệu lừa đảo.

Mỗi người dân cần phải nắm vững quy tắc “6 không” để mình không trở thành nạn nhân bị lừa đảo trên nền tảng mạng xã hội.

1. KHÔNG cung cấp thông tin cá nhân, địa chỉ, số điện thoại, số tài khoản ngân hàng của mình cho đối tượng không quen biết; thận trọng rà soát và kểm tra kỹ thông tin trước khi cần giao dịch chuyển tiền.

2. KHÔNG kết bạn và nói chuyện với người lạ, đặc biệt là những tài khoản có hình ảnh đẹp và bắt mắt. Tuyệt đối không nhận lời mời tham gia các hội nhóm mà không rõ mục đích đối tượng.

3. KHÔNG truy cập đăng nhập vào các đường dẫn, liên kết, website, ứng dụng hoặc mở tệp đính kèm đến từ người gửi không xác định, không rõ nguồn gốc.

4. KHÔNG cán bộ, cơ quan nhà nước, bộ công an, viện kiểm soát, tòa án hay đơn vị tài chính nào gọi điện để điều tra qua điện thoại, yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân hay đóng tiền.

     5. KHÔNG thực hiện chuyển khoản trước, tuyệt đối không đặt cọc chuyển khoản tiền cho các đối tượng lạ trong bất cứ hoàn cảnh nào.

     6. KHÔNG tham nhũng tài sản, món quà không rõ nguồn gốc có thể nhận được một cách dễ dàng, những lợi nhuận phi thực tế mà không tốn sức lao động, những lời mời chào việc nhẹ lương cao.